قضا و قدر الهی
در بحث قضا و قدر الهی، از حضرت علی(ع) داستانی نقل شده است. ایشان روزی از زیر دیواری که در حال خراب شدن بود کنار رفتند. عده‌ای گفتند از قضای الهی فرار می‌کنی؟ حضرت فرمود: از قضای الهی به قدر الهی فرار می‌کنم.
در منابع شیعی آمده است که روزی یکی از یاران آن حضرت، از بیم صدمه رساندن دشمنان به ایشان، مخفیانه حضرت را تعقیب می‌کرد، حضرت متوجه شدند و علت را از وی جویا شدند. عرض کرد به دلیل تهدید دشمنان نگران جان شما بودم. حضرت فرمودند: «من سپری از ناحیه خدا دارم که همانا اجل من است، نگران نباش و برو پی کار خودت»، که این البته سخن درستی است و در مورد همه ما نیز مصداق دارد، بدین معنا که تا اجل مقدر ما نرسد محال است که ما از دنیا برویم.
قضا و قدر به چه معناست
راغب در «مفردات» گفته قضا به معنای فیصله دادن به امری، با گفتار یا عمل، می‌باشد که به تعبیر قرآن کریم این امر به هر دو صورت الهی و بشری ممکن می‌باشد. چنانچه در قرآن یکجا می‌فرماید: «و قضی ربک الا نعبدوا الا ایاه: خداوند دستور داده یا حکم رانده که جز او را نپرستند.» و جای دیگر می‌فرماید: «و الله یقضی بالحق: خداست که به‌حق حکم می‌کند و قضا می‌راند.» و نمونه قضای فعلی بشری نیز «فاذا قضیتم مناسککم» و یا «ثم لیقضوا تفثهم …» می‌باشد.(برای توضیحات بیشتر نک. المیزان)
«قَدَر» هم که در لغت به معنی «حدود و اندازه و خصوصیت وجودی و کیفیت خلقت هر موجود است» (المیزان) و بدین‌ترتیب «قضا و قدر» الهی روی هم‌رفته به معنای خواسته‌ها و مشیت‌های انجام شده و انجام شدنی الهی است که به اندازه‌ای معلوم و معین القدر ساری و جاری شده و می‌شوند (همان‌جا).
اما اینکه کسانی به غلط گمان کرده‌اند که «قضا و قدر» الهی مستلزم نوعی جبراندیشی و منافی اختیار آدمی است این تصور به کلی باطل است چون یکی از مقدراتی که قضای الهی بر آن قرار گرفته ـ چنانچه بعضی‌ها به‌درستی از آیه «انا عرضنا الامانه …» استنباط کرده‌اند ـ اعطای اختیار به فرزندان آدم است که مکرر در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است، چنانچه در مورد ظلم و ستم شایع در بین اولاد آدم هم خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید که نه خداوند به کسی ظلم می‌کند و نه قضای الهی بر این است که آدمیان به زیر بار ولایت شیطان بروند و بلکه این خود اولاد آدم هستند که با طیب خاطر و اراده و اختیار کامل دست به چنین مفسده‌هایی می‌زنند.
معنای این سخن حضرت علی(ع) که فرمودند: «افر من قضاء الله الی قدره» این است که هر حادثه‌ای که در جهان پیش بیاید، مورد قضا و تقدیر الهی است. اگر آدمی خود را در معرض خطر قرار دهد و آسیب ببیند قضاء خدا و قانون خداست و اگر هم از خطر بگریزد و نجات پیدا کند آن هم قانون خدا و تقدیر خداست. اگر انسان به محیط میکروب‌دار برود و بیمار شود این قانون خداست، و اگر هم دارو بخورد و از بیماری نجات پیدا کند باز این نیز قانون خداست. بنابراین، اگر انسان از زیر دیوار شکسته برخیزد و کنار برود کاری خلاف قانون خدا و قضاء الهی انجام نداده است و در چنین شرایطی قانون خدا این است که از مرگ مصون بماند؛ اگر هم در زیر دیوار باقی بماند و با سقوط دیوار نابود شود این نیز قانون آفرینش است (مطهری، عدل الهی،ص 132)
منبع: https://www.mehrnews.com/news/2139136/
